Rake Vragen: hoe liep de rivier de Gouwe oorspronkelijk?

GOUDA - Ooit was het een van de belangrijkste rivieren van Nederland, de Gouwe in Zuid-Holland. De gekanaliseerde rivier loopt van Alphen aan den Rijn naar Gouda. Ernest Mensert uit Gouda wilde weten hoe het water van de Gouwe oorspronkelijk liep en de stelde deze vraag aan onze rubriek Rake Vragen.
De rivier de Gouwe is tegenwoordig 16 kilometer lang en legt vanuit noordelijk richting via de Oude Rijn in Alphen aan den Rijn een route af via de dorpen Boskoop en Waddinxveen naar de Julianasluis in Gouda. Vanaf daar stroomt het water uiteindelijk naar de Hollandse IJssel.
De Gouwe is al vanaf de middeleeuwen een belangrijke rivier, zeker wanneer het water via een vaarverbinding wordt verbonden met de Oude Rijn in het noorden. Op dat moment komt de handel in dit gebied echt op gang en wordt Gouda het centrum van de binnenvaart. Ook vestigen zich veel bierbrouwers in de stad. Door de handel wordt Gouda in de dertiende en veertiende eeuw een van de welvarendste steden van Holland.

Veenriviertje in Boskoop

Henkjan Sprokholt is archeoloog en leraar op het Coornhert Gymnasium in Gouda. Hij deed zeven jaar geleden samen met enkele leerlingen onderzoek naar oorspronkelijk loop van de Gouwe. Sprokholt: 'De Gouwe is ooit ontstaan als heel klein veenriviertje bij Boskoop. Het water liep zuidwaarts in de richting waar nu Gouda ligt. Vandaar stroomde het water naar de Hollandse IJssel.'
Oud-leerling Erik Kroon werkte mee aan het onderzoek. Aan de hand van onder meer veenmonster kon gekeken worden hoe de Gouwe oorspronkelijk moet hebben gelopen. Kroon: 'Bepaalde soorten veen zijn zuurder dan andere soorten veen, dus door te kijken naar de zuurtegraad van veenmonsters kun je iets zeggen over waar rivieren wel en niet hebben gestroomd. Veen bij rivieren is veel minder zuur.'

Gouwe en Oude Gouwe

Sprokholt: 'In vroegere eeuwen stroomde de Gouwe als brede rivier door de Goudse binnenstad langs de Sint Janskerk en de Spieringstraat. In de stad kwam de Gouwe samen met een tweede rivierstroom, de Oude Gouwe die vanuit het noorden de stad binnenkwam. De twee rivieren eindigden uiteindelijk in de Hollandse IJssel.'
Maar na de twaalfde eeuw verdwijnt de Oude Gouw langzamerhand doordat er steeds meer grond langs de Oude Gouwe wordt gebruikt voor landbouw. Hierdoor komt de rivier uiteindelijk droog te liggen.

Rivieren uit de binnenstad verdwenen

Ook in de stad Gouda is er niet veel meer te vinden van de Oude Gouwe op enkele kleine waterkanaaltjes na. En ook naar de Gouwe zelf is het zoeken in de binnenstad.
Archeoloog Henkjan Sprokholt: 'Bij de Sint Janskerk heb je nog wel wat water dat vroeger tot de rivier de Gouwe behoorde. Destijds was de rivier misschien wel zes tot zeven meter breed, nu zijn er nog een paar 'stukjes water'' van iets van anderhalve met breed over.'